توانایی دوخت انواع تزیینات روی لباس

تزیینات را می توان یکی از هنرهای زیبا و کاربردی دانست که امروزه طرفداران زیادی دارد و اغلب افراد

در حرفه های مختلف توجه خاصی به تزیینات مربوط به رشته خود دارند. یکی از شغل هایی که به شدت

نیازمند یادگیری روش هایی در زمینه تزیینات می باشد، خیاطی است. مطمئنا تزیینات لباس نقش مهمی

در زیبایی بیشتر لباس خواهد داشت، از این رو اغلب افراد به دنبال ایده های جدید و خلاقانه و روش های

مختلفی برای تزیینات لباس های ساده هستند و غالبا با توجه به مدل لباس سعی می شود بهترین گزینه

انتخاب شود.

آشنایی با انواع تزیینات

تمایل به زیبایی یکی از کهن ترین امیلی است که انسان از دیرباز به آن علاقه داشته است و به صورت

های مختلف این خواسته خود را متجلی کرده است .

انسانهای اولیه با استفاده از انواع و اقسام مواد موجود در طبیعت ، از جمله رنگها ، برگهای درختان ، پوست

حیوانات و پرهای رنگی پرندگان سعی کرده خود را تزیین کند تا زیباتر و پر ابهت تر به نظر برسد.

بومیان اقوام مختلف با نقاشی روی بدنهای خویش به این میل دیرینه پاسخ می دادند.

سیر تحول

با پیشرفت تمدن ، هنگامی که انسان ها شروع به تهیه و دوخت انواع لباس نمودند ، حس اشتیاق به زیبایی

بیشتر باعث تنوع انواع دوخت ها شده و سرآغازی برای تجلی انواع هنر های تزیینی در زمینه لباس و نهایتا

صنعت فشن و مد شده است. و باعث نوآوری در پوشاک و خلق برندهای معروف در دنیا گردیده است .

هنر تزیین لباس که اکنون به صورت صنعتی بسیار جذاب درآمده است در کشور ما نیز جایگاهی بسیار

ویژه دارد.تنوع قومی و فرهنگ در ایران باعث شده در شهرها ، روستاها و مناطق مختلف تنوع بسیار زیاد و

جذابی از انواع دوخت ها و تزیینات لباس پدید آید .هر کدام از این دوخت ها که نشانگر قدمت و اصالت

فرهنگ غنی کشور ماست با اسامی مختلف و بسیار متنوع ، مشخص گردیده است.

تزیین لباس در اقوام مختلف

 در برخی از مناطق پارچه های مختلف را به یکدیگر متصل کرده و تزیین می نموده اند.

 بعضی از مناطق از فلز های رنگی برش خورده مانند طلا ، نقره و برنج استفاده میکردند .

 برخی مناطق از تکه های آینه و فلزات صیقلی به عنوان پولک و مهره استفاده کرده اند .

 در برخی مناطق نخ های ابریشمی و زرین در دوخت های لباس شان استفاده کرده و میکنند.

همچنین در خانواده های سلطنتی و اشراف معمولاً از طلا و نقره استفاده بهره می برده اند و زیبایی منحصر

به فردی به لباس ها می بخشیدند.

امروزه اما بیشتر از پولک و منجوق هایی که از جنس پلاستیک های مرغوب ) و بعضا نا مرغوب ( ساخته

میشوند، انواع سنگهای طبیعی و مصنوعی، نخ های ابریشمی مصنوعی ، نخ های زرین و مهره های تزیینی

، بلرسانت، انواع سرمه ها و انواع پر پرندگان برای تزیینات لباس استفاده می شود.

در این جا سعی داریم تا حد امکان انواع دوخت ها و تزیینات لباس را معرفی کنیم و به آموزش آن

بپردازیم.

در این راستا برخی از انواع تزیینات لباس معرفی میشوند:

انواع دوخت

 دوخت منجوق و ملیله

 دوخت مهره های چوبی

 اپلیکه دوزی

 ابریشم دوزی

 گلدوزی

 سرمه دوزی

 روبان دوزی

 کچه دوزی

 دوخت های تلفیقی

 دوخت برزیلی

 نقاشی روی لباس

 جواهر دوزی

 درباری دوزی

 اشرافی دوزی

 شناسایی اصول دوخت انواع تزیینات

دوخت منجوق و ملیله

منجوق دوزی روی پارچه از هنرهای سنتی و یکی از ساده ترین روشها برای تزیین انواع لباسهای مجلسی،

مانتو و تابلوهای هنری است که به روشهای متنوعی صورت منجوق به مهره های ریز و شیشه ای گفته

میشود که در رنگهای متنوعی وجود دارد و با طرح های مختلفی بر روی پارچههایی از جنس مخمل،

ابریشم ضخیم، تافته، ساتن و پارچههای براق دوخته میشود. منجوق دوزی روی پارچه مانند گلدوزی روی

لباس از هنرهای زیبا و سنتی ایران است. این هنر که به رو دوزی نیز معروف است بیشتر برای تزیین

لباسهای مجلسی و با ارزش و ساخت تابلوهای هنری کاربرد دارد.

روشهای منجوق دوزی

به طور کلی منجوق دوزی روی پارچه به دو روش صورت میگیرد:

 منجوقها به صورت تکی بر روی پارچه دوخته میشوند. در این حالت دوام کار بالاست.

 منجوقها به صورت چند تایی به نخ کشیده میشوند، سپس در محل مناسب بر روی پارچه قرار

گرفته و با نخ و سوزن دیگری در بین منجوقها بست زده میشود. در این حالت دوام کار کمتر

است.

دوخت مهره های چوبی

استفاده از مهره های چوبی یکی از متداول ترین روشهای تزیین انواع لباس است که برروی انواع روسری

، پیراهن ، کت و دامن ، کیف و کفش و… به سادگی تزیین میشوند. این مهره های چوبی در رنگ ها و

سایزهای متفاوت موجود است و امروزه یکی از ابزارهای پرکاربرد در ساخت اکسسوری ها می باشد مثل

دستبند ، گردنبند و حتی برای انواع رومیزی ها و تزیینات داخل خانه هم کاربرد دارد .

اپلیکه دوزی

احتمالا همه ما ترکیب تکه دوزی با پارچه و بیشتر از آن چهل تیکه را به خاطر روتختی، رومیزی، لحاف،

لباس و کیفهای چهل تیکه شنیده ایم. اما جالب است بدانید که اپلیکه خیلی چیز عجیب و غریب و

پیچیدهای نیست و همان تکه دوزی خودمان است که انگلیسی زبانها به این هنر تکه دوزی با پارچه اپلیکه

( (Applique میگویند. در یک کلام اپلیکه به معنی جدا کردن تکههای پارچه و وصل کردن آن روی

پارچه، لباس، کیف، کفش و… است.

اکثر مردم اصطلاح اپلیکه را با اپلیکههای دان تل و گیپور روی لباسهای مجلسی میشناسند. یعنی تعریفی

که بین مردم از این واژه جا افتاده مربوط به این دست از لباسهای میشود. اما واقعیت این است که هنر

اپلیکه فقط به تکه دوزی روی لباس عروس و مجلسی، آن هم فقط با گیپور و دانتل ختم نمیشود. شما

میتوانید با انواع مختلف پارچه و روی وسایل مختلف مثل کیف، کفش، شال، کوسن و… اپلیکه کنید. فقط

باید به جنس، طرح و رنگ بندی پارچه تکه شده و پارچهای که قرار است تکه پارچهها روی آن دوخته

شود، دقت کنید تا نتیجه این هنر تان چشم نواز و خوش آیند شود.

ابریشم دوزی

ابریشم دوزی دوختی میباشد که با نخ ابریشم بر روی طرح دوخته میشوند. نمونهای از این دوختها

عبارتاند از:طرحهای انسانی، های حیوانی، طرحهای گلوبته، طرح هندسی، طرح درختی محرماتی، طرح

شمسهای کتیبهای، خطوط منحنی و ...

چنانچه طرحی با سه روش ، توردوزی کوتاه و بلند، ساتن دوزی و ساقه دوزی انجام شود به آن ابریشم

دوزی می گویند ، در غیر این صورت نمی تواند در این گروه قرار گیرد.معمولا برای دوخت تابلوهای تزیینی،

یقه ی لباسها، رومیزی و …. استفاده می شود. طرح های مورد استفاده در این هنر: نقوش انسانی ، حیوانی

، نگارگری ، شکارگاهی ، گل و بته بوده و دوخت بر روی پارچه های مخمل ، تافته، اطلس ، ماهوت ، تترون

و…. صورت می گیرد.قدیمی ترین نمونه ابریشم دوزی در موزه ی ملی ایران موجود است که مربوط به دوره

ی سلجوقی )سال 451 هجری قمری( است روش نگهداری آن حفاظت از رطوبت مداوم، حرارت و آتش ،

اشعه ی مستقیم و مداوم خورشید، سفید کننده های شیمیایی و اشیای نوک تیز و برنده است و با آب ولرم

و صابون قابل شستن است

ابریشم دوزی در اکثر نقاط ایران خصوصا مناطقی که پرورش کرم ابریشم رواج دارد و هم چنین استان

های اصفهان ، یزد، کاشان ، بندر عباس انجام می گیرد.چنانچه از نخ گلابتون )نخ ابریشمی با روکش

طلا یا نقره ( استفاده شودبه آن ” ابریشم دوزی نقش زری” اطلاق می شود.

گلدوزی

گلدوزی هنری است برای دوختن طرحهای مختلف با سوزن و انواع نخ بروی پارچه . دیمیترین نمونههای

گلدوزیشده ایرانی که در دست است متعلق به دوره سلجوقی است. گلدوزی با دست یک هنر سرگرم

کننده و آرامش بخش است. ممکن است شروع به کار در گلدوزی سخت به نظر برسد، اما متوجه خواهید

شد که اینگونه نیست . گلدوزی با دست روی مانتو، لباس، شال، لباس مجلسی و ...کاربرد دارد.

گلدوزی به دو دسته کلی گلدوزی ساده و برجسته تقسیم می شود. گلدوزی برجسته در اصلاح هنرمندان

عرصه گلدوزی، به گلدوزی برزیلی مشهور است. اینکه چرا به این نوع از گلدوزی، برزیلی می گویند مشخص

نیست . اما توجه شما را به این نکته جلب می کنم که نام بعضی از گره ها و دوخت هایی که در گلدوزی

استفاده می شود، بر اساس نام کشورهاست.مثلا یکی از مهم ترین گره هایی که در گلدوزی خیلی کاربرد

دارد، گره فرانسوی است. در رابطه با علت نام گذاری این گره هم اطلاعاتی موثقی در دست نیست. اما آنچه

که در این میان بسیار اهمیت دارد، این است که در دوره قاجار ، ناصر الدین شاه با سفر به فرنگ با هنرهایی

آشنا شد که پیش از آن در ایران وجود نداشتند و یا اینکه به رواج بسیار نرسیده بودند. یکی از این هنر ها

ساخت گل های مصنوعی بود . احتمال می رود که گلدوزی هم به شکل امروزی یکی از همان هنر هایی

باشد که توسط ناصر الدین شاه به کشور وارد شده باشد. چرا که در هنگام سفر، پادشاه قاجار مجذوب

هنرهای فرنگی می شود و از هنرمندان آن کشورها دعوت می کند تا به ایران آمده و هنر خود را در ایران

به دیگران آموزش بدهند. احتمالا به این دلیل که آموزش دهندگان اصلی این هنر ها خارجی بوده اند، نام

بعضی از قواعد این هنر ها را بر اساس نام این کشورها انتخاب شده کرده اند. البته این مهم را فراموش

نکنید که به دلیل قرار گیری بر سر جاده ابریشم همیشه نخ های فوق العاده مرغوبی در کشور موجود بوده

است و به همین دلیل از گلدوزی بهره می برده است. اما منظور از وارد شدن گلدوزی از فرنگ به شکل

امروزی می باشد.

امروزه با ساده ترین جست و جوهای اینترنتی در شبکه های مجازی و یا گوگل می توانید انواع طرح های

خام گلدوزی را بدست بیاورید. همچنین می توانید این طرح ها را از کتابچه هایی که در فروشگاههای

فروش لوازم گلدوزی موجود است ، استخراج کنید.پس از بدست آوردن طرح مربوطه این طرح بر روی

پارچه منتقل و سپس دوخته می شود .

سرمه دوزی

سِرمِهدوزی دوخت انواع ملیله فلزی روی پارچههای نفیس محکم از

جمله ترمه است که به همین دلیل ترمه دوزی و ملیلهدوزی هم گفته

میشود.هنر سرمه دوختن روی لباس های مجلسی و لباس عروس هم

می شود کار کرد البته باید نوع سرمه را با توجه به لباسی که میخواهیم

کار روی آن انجام دهیم انتخاب کرد.سنگ دوزی روی لباس و رومیزی

هم نزدیک است به سرمه دوزی و یک جوری هم خانواده به حساب می

آیند.

دوخت سرمه هم یکی از هنر های دستی خانم های ایرانی است که

بیشتر روی پارچه های ترمه و تزیین رومیزی ها از آن استفاده می

کنند.

سرمه دوزی یک نوع دوخت تزئینی است که قدمت آن به ۲500 سال تا 3000 سال پیش میرسد. قبلا

وسایلی که برای این کار استفاده می شد دست ساز بود و از جنس طلا و نقره بود که امروزه به دلیل گرانی

این مواد از جنس های دیگری ساخته و استفاده می شود.در قدیم، این هنر برای تزیین لباسها، پردههای

تزئینی تالارها و تزئین رختخواب استفاده میشد اما امروزه علاوه بر این موارد از این هنر دوخت برای موارد

تزیینی و دکوری بیشتری استفاده میشود.

رو بان دوزی

رو باندوزی هنری که متعلق به کشور فرانسه و هلند است و قدمت زیادی در ایران ندارد اما به دلیل زیبایی

و سادگی به یکی از بهترین و جذاب ترین هنرهای دستی بانوان ایرانی تبدیل شده است.

روبان به فرانسوی ruban یک نوار نازک از موادی چون پارچه، فلز یا پلاستیک است که در درجه اول

کاربردهای زینتی و استفاده در بستهبندی دارد. فرهنگهای مختلف در سراسر دنیا از روبان برای مقاصد

مختلف به عنوان وسیله ی تزیینی و نمادین استفاده میکنند.

این هنر یکی از زیر شاخه های سوزن دوزی است که از تلفیق انواع پارچه روبان و نخ گلدوزی می توان به

خلق آثاری زیبا پرداخت. برای این کار باید از پارچه ای مناسب استفاده کرد مثلاً پارچه ای با بافت درشت

مانند کتان پاناما ارگانزا حوله ای و مخمل.در روبان دوزی سوزن باید راحت از پارچه عبور کند وگرنه کار

تمیزی نمی توانید داشته باشید. رنگ روبان، رنگ پارچه ی و رنگ نخ مورد استفاده در روبان دوزی باید

ثابت باشند. نخ های dmc گلدوزی نخ های مناسبی برای روبان دوزی هستند. همچنین می توانید از نخ

های عمامه گلابتون و دیسکو نیز استفاده کنید. روبان ها در اندازه های مختلف وجود دارند شما باید با

توجه به نقشه باریک و یا پهن بودن روبان را انتخاب کنید. روبان های پهن و آهاردار مناسب گلهای درشتی

هستند که اغلب روی کار دوخته می شوند و نباید داخل پارچه شود.

روبان های بدون آهار باریک با رنگ های تیره و روشن مناسب ترین هستند. چون این هنر بستگی به همت

و تلاش خود فرد دارد.