معرفی هنر خیاطی

خیاطی جزء هنرهای اصلی بشر در سرتا سر جهان می‌باشد که این هنر کاربردی از زمان های گذشته تا به امروز طرفداران زیادی دارد و مردان و زنان بسیاری در سطوح مختلف با این هنر آشنا هستند. به فردی که به‌طور حرفه‌ای به دوخت، تعمیر و یا تغییر در پوشاک می پردازد خیاط گفته می‌شود که  این فرد به پارچه، مد و لباس علاقه خاصی دارد.

معرفی هنر خیاطی

از زمان انسان‌های نخستین تا به امروز پوشیدن لباس یک ضرورت بوده است و هر شخصی تمایل دارد که ظاهر خود را به بهترین شکل ممکن آراسته کند بنابراین رنگ و طراحی پوشاک باید هنرمندانه، زیبا، هماهنگ با شرایط محیط و باب روز باشد. از این رو فن یا به عبارتی هنر خیاطی به وجود آمد و در ردیف مشاغل مهم و کارآمد جامعه قرار گرفت و روز به روز در کنار هنرها و فنون دیگر رشد کرد و به روز شد. از گذشته تا امروز این هنر طرفداران زیادی داشته است و مردان و زنان بسیاری با این هنر در سطوح مختلف آشنا هستند.

تاریخچه هنر خیاطی

خیاطی هنری است که شاید به اندازه طول عمر انسان قدمت داشته باشد. از همان زمان که بشر نیاز به پوشش را در خود احساس کرد این هنر به‌وجود آمد. انسان اولیه که با دوخت و دوز آشنایی نداشت برای پوشاندن بدن خود از پوست حیوانات و برگ درختان استفاده می‌کرد. سال ها بعد انسان توانست با استخوان پرندگان، ماهی‌ها و نی‌های باریک خیزیران سوزن بسازد و از روده جانوران به عنوان نخ استفاده کند تا بتواند پوست حیوانات را به هم بدوزد و از آن ها لباس تهیه کند. احتیاج مبرم بشر به لباس باعث پیشرفت سریع این هنر شد و هر قومی برای خود لباس خاصی به وجود آورد که با فرهنگ آداب و رسوم آن قوم سازگاری داشت. مدارک و شواهد به دست آمده از نقاشی‌ها و حفاری‌های درون غارها و سنگ نوشته‌ها نشان دهنده سنت، اعتقادات و پوشش هر دوره است. آثاری که در حدود پنج هزار سال قبل از میلاد به دست آمده نمایانگر شکل لباس خانم های یونان قدیم است که لباس‌های آن‌ها از یک پارچه بریده نشده درست شده است که دو طرف این لباس دارای درز و روی آن با بندی بسته می‌شد و به شکل بلوز و دامن به نظر می‌رسید. قسمت سرشانه را که پهن بود به وسیله‌ی سنجاق‌های مخصوص جمع می‌کردند و بلندی لباس به سلیقه‌ی خود آن‌ها بستگی داشته است. در زمان‌های گذشته پارچه را روی اندام افراد قرار داده و به فرم دلخواه در می‌آوردند سپس به آن کوک و سنجاق زده و اقدام به دوخت می‌کردند یا برخی بر حسب تجربه و بدون الگو، لباس را برش زده که نیاز به چندین پرو داشت.

دو استاد خیاطی به نام‌های ویونت(Vionnet) و شانل(Shanel)که حساسیت و استعداد خاصی نسبت به زیبایی شناسی و مسایل اجتماعی داشتند، تغییرات خطوط اندام و بدن را کشف کردند. با آن‌که تعبیر و تفسیر این دو طراح متفاوت بود اما آنان را باید به‌وجود آورنده و مخترع اصلی لباس ساده و راحت امروزی دانست. رفته رفته با پیشرفت علم و تجربه، متدهای مختلفی در کشورهای مختلف برای خیاطی تدوین گردید و مورد استفاده قرار گرفت.

وسایل مورد نیاز خیاطی

برای دوخت و دوز یک لباس در خیاطی به وسایل مختلفی نیاز است که در ادامه به ابزار ضروری و اولیه آن اشاره شده است. 

1- انواع سوزن: سوزن‌های مورد نیاز خیاطی در انواع زیر موجود است.

- سوزن دست دوز: اندازه سوزن مورد نیاز را باید مناسب با نوع پارچه انتخاب کنید که معمولا سوزن‌ها را در بسته‌هایی که همه آن‌ها در یک نوع و اندازه هستند می‌فروشند . سوزن‌هایی که بیش از حد کلفت یا بیش از حد نازک باشند در پارچه سوراخی باقی می‌گذارند بنابراین برای دوخت بر روی پارچه‌های نازک و لطیف از سوزن‌های نازک و برای پارچه‌های کلفت از سوزن‌های ضخیم و بلندتر باید استفاده کرد.

تصویر 1: سوزن دست‌دوز

- سوزن ته گرد: از سوزن‌های ته گرد هنگام پروگیری لباس و برای ثابت نگه داشتن الگو کاغذی بر روی پارچه هنگامه برش استفاده می کنند نکته مهم در انتخاب این نوع سوزن‌ها برای خیاطی این می‌باشدکه همیشه سوزن‌های ته گرد  نوک تیز و صاف انتخاب کنید. این نوع سوزن‌ها بر روی پارچه اثری باقی نمی‌گذارند.

تصویر 2: سوزن ته گرد

- سوزن چرخ خیاطی: متانسب با انواع مختلف چرخ خیاطی سوزن‌های مخصوص به آن‌ها باید استفاده شود که سوزن‌های مربوط به چرخ خیاطی‌های خانگی یک سمت آن‌ها به صورت صاف می‌باشد. با توجه به جنس پارچه باید سوزن مربوط به آن را برای چرخ خیاطی انتخاب نمود به عنوان مثال برای پارچه‌هایی از جنس ریون یا کِشی در چرخ خیاطی‌های خانگی باید سوزن مناسب این پارچه‌ها را استفاده نمود که اصولا رنگ ته این سوزن‎ها به‌صورت آبی می‌باشد.

تصویر 3: سوزن  چرخ خیاطی

2- جا سوزنی: برای قرار دادن انواع سوزن‌های خیاطی استفاده می‌شود که در دو نوع مچی و عادی در شکل و طرح‌های مختلف در بازار موجود می‌باشد.

            

تصویر 4: جاسوزنی

3- انگشت دانه: انگشتانه یا انگشت دانه ابزاری است از  جنس فلز که هنگام خیاطی  آن را نوک انگشت گذاشته تا مانع فرو رفتن سوزن به انگشت شود.

تصویر 5: انگشت دانه

6- متر: وسیله اندازه‌گیری پارچه و اندام است که به سانتیمتر، اینچ و میلیمتر تقسیم‌بندی شده است. طول متر در حدود 50 سانتیمتر یا 1/5 متر  است و به صورت پارچه‌ای یا پلاستیکی موجود است.

تصویر6: مترخیاطی

7- انواع خط‌کش: خط‌کش‌های خیاطی در انواع زیر موجود است:

- خط‌کش ساده: در اندازه‌های 50 سانتیمتر، بلندتر یا کوتاه‌تر که از جنس چوب، پلاستیک و فلز ساخته شده و برای اندازه‌گیری طول به کار می‌رود.

- خط‌کش موازنه: برای قرینه کردن ساسون‌ها، خط راه و جا دکمه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

- خط‌کش T و گونیا: برای اندازه‌گیری زاویه، طول و عمود کردن برخی از خطوط الگو استفاده می‌شود.

 

تصویر 7: گونیا خیاطی

تصویر 8: خط‌کش T

8- پیستوله: برای طراحی خطوط منحنی مثل حلقه گردن و حلقه آستین مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تصویر9: پیستوله خیاطی

9- رولت: از ابزارهای مخصوص علامت‌گذاری در خیاطی است که از یک چرخ دندانه‌دار فلزی کوچک و یک دسته چوبی، لاکی یا فلزی تشکیل شده و برای علامت‌گذاری روی الگو و پارچه به کار می‌رود.

تصویز 10: رولت خیاطی

11- قیچی مخصوص خیاطی: قیچی باید فلزی بوده، تیغه آن از جنس فولاد مناسب ساخته شده و قابل تیز کردن باشد. در موقع خرید، چند تکه از پارچه‌های مختلف را با خود ببرید و توسط قیچی مورد نظر آنها را بچینید. برای این منظور، تمام زبانه‌ی قیچی را باز کنید، پارچه را میان آن قرار دهید و با یک برش آن را ببرید. اگر بعد از برش، تارهایی از پارچه چیده نشد، قیچی نامرغوب است. قیچی‌هایی که دو تیغه‌ی آن توسط پیچ و مهره به هم متصل شده به مراتب بهتر از قیچی‌هایی هستند که توسط پرچ کردن به هم متصل شده‌اند، زیرا قیچی‌های پیچ و مهره دار را می‌توان هنگام شل بودن سفت کرد. بعد از هر بار استفاده از قیچی آن را به آرامی روی میز بگذارید تا به زمین نیفتد. نکته مهم در مورد قیچی خیاطی این است که باید حتما از آن‌ها برای برش پارچه استفاده کنید و به هیچ وجه با آن‌ها نباید کاغذ، نخ یا موارد دیگر را بچینید. قیچی‌های خیاطی در شکل‌ها و طرح‌های و سایزهای مختلف و متانسب با انواع پارچه وجود دارد.

تصویر11: قیچی خیاطی

12- بشکاف: برای شکافتن درزها و گاه جهت باز کردن سوراخ جادکمه به کار می‌رود. هنگام استفاده کردن از بشکاف باید دقت کرد؛ زیرا ممکن است باعث سوراخ شدن پارچه شود.

تصویر 12: بشکاف خیاطی

13- صابون خیاطی: صابون مخصوصی است که در رنگ‌های مختلف موجود است و با این صابون می‌توان خط‌های برش و نقشه را روی پارچه تعیین و رسم نمود و در مواقع لازم به آسانی می‌توان این خط‌ها را پاک کرد.

تصویر13: صابون خیاطی

14- مانکن: مجسمه نیم تنه‌ای است که برای درست کردن و آزمایش قسمت‌هایی از لباس بر روی آن مورد استفاده قرار می‌‎گیرد و بعضی از مانکن‌ها طوری ساخته شده‌اند که تا ده شماره قابل بزرگ و کوچک شدن هستند.

تصویر 14: مانکن خیاطی

15- آیینه: آیینه قدی و آیینه دستی نسبتا بزرگ از وسایل لازم خیاطی است، با این آینه‌ها می‌توان قسمت عقب لباس را ملاحظه کرد و به راحتی ایرادات آن را در تن فرد مشاهده و برطرف کرد.

16- ابزار سوزن نخ کن: این ابزار در نخ کردن سوزن به شما می‌کند هر چند که اکثر افراد با دست سوزن را نخ می‌کنند.

تصویر 15: سوزن نخ‌کن

17- کاغذ الگو‌کشی: این کاغذ برای ترسیم الگو مورد استفاده قرار می‌گیردکه در سه نوع کاهی، عادی و روغنی در بازار موجود می‌باشد.

18- کاغذ کپی خیاطی یا کاغذ کاربن: کاربن کاغذی است که برای کپی کردن الگوها و نقشه‌ها بر روی پارچه به کار می‌رود، از این نوع کاغذ بیشتر برای کپی کردن نقشه‌ها و طرح‌های مختلف که روی کاغذ ترسیم شده است و باید بر روی پارچه منتقل گردد، استفاده می‌شود این کاغذ در رنگ‌های زرد، قرمز، سفید و سبز موجود است که رنگ زرد آن بیشتر از بقیه مورد استفاده قرار می‌گیرد و نکته‌ای که مطرح است این است که برای پارچه‌هایی با رنگ سفید حتما باید از کاغذ کاربن سفید استفاده کنید.

تصویر16: کاغذ کاربن خیاطی

19- اتو :  اتو ابزار مهمی در هنر خیاطی می‌باشد و اتو الکتریکی، اتو بخار و اتو سنگی یا سرد لازم است و در طول دوخت و دوز به آن‌ها نیاز خواهید داشت.

تصویر 17: اتو سرد یا سنگی در خیاطی

20- میز اتوکشی : میز و تخته مخصوص اتوکشی با رویه قابل شستشو و یک تخته اتوکشی که به آن ژانت می‌گویند و مخصوص اتو کردن آستین و یقه می‌باشد جز ابزار کار است.

21- نخ: چنان‌چه رنگ نخ از رنگ پارچه‌ای که می‌خواهید بدوزید تیره‌تر یا روشن‌تر باشد در آن‌صورت پس از دوختن لباس نخ روی پارچه نمایان است، بنابراین باید نخی که انتخاب می‌کنید روی پارچه گذاشته شود و سنجیده شود.

تصویر 18: نخ خیاطی

22- چرخ خیاطی: دارای انواع و اقسام مختلفی از جمله چرخ خیاطی صنعتی، چرخ خیاطی خانگی، چرخ خیاطی سردوز و چرخ خیاطی میان دوز  است. از زمان پیدایش آن‌ها تا به امروز چرخ خیاطی نیز همگام با تکنولوژی پیشرفت کرده است.

تصویر 19: نمونه‌ای از چرخ خیاطی خانگی

23- پارچه: پارچه‌ها از نظر مواد به‌کار رفته انواع گوناگون دارند از جمله نخی، پنبه‌ای، پشمی، ابریشمی و  غیره که در دوخت لباس از انواع این پارچه‌ها بنا به مصرف مورد نیاز استفاده می‌شود که در طرح‌های ساده،گلدار، راه دار، چهارخانه و غیره موجود می‌باشد.

تصویر 20: پارچه

 انواع متدهای خیاطی

در طول سال‌هایی که انسان ها از هنر خیاطی استفاده می‌کنند روش ها و متدهای بسیاری را ابداع کرده‌اند که تفاوت این متدها در قواعد، اندازه گیری ها و فرمول ها است که متد خیاطی گرلاوین جز یکی از قدیمی‎ترین متدهای خیاطی می‌باشد. در شکل «1» انواع متدهای خیاطی نمایش داده است.