انواع چرخ خیاطی و نکاتی که باید درباره آنها بدانید
چرخ خیاطی یکی از لوازم ضروری در هر خانه‌ای است، اما این وسیله مهم و ضروری را چقدر می‌شناسید؟ با ما در «درجه» همراه باشید تا با انواع چرخ خیاطی آشنا شوید.
چرخ خیاطی یکی از وسایلی است که وجود آن در هر خانه‌ای لازم است. یادگیری دوخت و دوز با چرخ خیاطی، بسیار ساده است و می‌توانید با فراگیری اصول اولیه خیاطی، لباس‌های تنگ یا گشادتان را متناسب بدن‌تان کنید یا لباس‌هایی که دچار پارگی شدهاند را بدوزید و تعمیر کنید. در این مطلب می‌خواهیم با انواع چرخ خیاطی بیشتر آشنا شویم.
انواع چرخ خیاطی صنعتی یا خانگی؟
چرخ‌های خیاطی بر اساس کاربرد به دو دسته صنعتی و خانگی طبقه‌بندی می‌شوند. چرخ خیاطی صنعتی از انواع چرخ‌هایی است که تخصصی هستند و هر دستگاه چرخ خیاطی مخصوص یک کار است. مثلا برخی از چرخ‌های صنعتی فقط راسته‌دوزی می‌کنند و برخی دیگر فقط زیگزاگ می‌زنند. از طرفی، چرخ‌های خانگی برای استفاده خانگی است و به تجهیزات و دوخت‌های مختلفی مجهز است اما برای دوخت و دوز در حجم کم مناسب‌اند.
تفاوت انواع چرخ خیاطی صنعتی و خانگی
چرخ خیاطی خانگی بیشتر برای افرادی مناسب است که به خیاطی علاقه‌مند هستند و می‌خواهند برخی از لباس‌هایشان را خودشان بدوزند یا کارهای سبک دوخت‌ودوز منزل را مثل دوخت پرده انجام دهند یا درز شکافته شده لباس‌شان را خودشان سر و سامان دهند. اما چرخ‌های صنعتی مناسب دوخت‌های سنگین و در حجم بالاست و معمولا در محیط کارگاهی از آنها استفاده میشود.
در جدول زیر تفاوت‌های مهم این دو نوع چرخ ارائه شده است:
| چرخ خانگی | چرخ صنعتی | |
|---|---|---|
| انواع دوخت | حتی ساده‌ترین چرخ‌های خیاطی خانگی چند نوع دوخت دارند و چرخ‌های خانگی حرفه‌ای‌تر به ۲۰ تا ۱۰۰ نوع دوخت مجهز هستند | چرخ صنعتی فقط یک نوع دوخت دارد و معمولا مخصوص یک کار خاص از دوخت‌ودوز است |
| کیفیت دوخت | کیفیت دوخت لباس در چرخ‌های خانگی به خوبی چرخ‌های صنعتی نیست و نسبت به پارچه و همچنین نخ مورد استفاده، فرق می‌کند | کیفیت دوخت در چرخ‌های صنعتی عالی است |
| سرعت دوخت | بیشتر چرخ‌های خانگی آنقدر سرعت دارند که کار خیاط را راه اندازد و او را عذاب ندهد. اما باید گفت، سرعت این چرخ‌های به اندازه سرعت چرخ‌های صنعتی نیست | از آنجایی‌که چرخ‌های صنعتی برای دوخت لباس در حجم بالا تولید شده، سرعت بسیار زیادی دارند |
| وضعیت نگهداری | بیشتر مدل‌های خانگی، برخلاف چرخ‌های خیاطی قدیمی نیازی به نگهداری ندارند و خودشان به سیستم روغن‌دهی داخلی مجهز هستند. هنگام خراب شدن، لوازم یدکی آنها به راحتی در دسترس هستند و میتوان آنها را تعویض یا تعمیر کرد. مخصوصا اگر چرخ خیاطی از بهترین برندها باشد | چرخ‌های صنعتی، بسته به مصرف‌شان و حجم لباس‌هایی که باید بدوزند، باید به طور مرتب بررسی، تمیز و روغن‌کاری شوند |
| نخ | دوک نخ‌های سنگین، مناسب چرخ‌های خانگی نیست. وقتی نخ‌ها به هم می‌پیچند، موجب دردسر خیاط می‌شوند و گاهی اوقات چرخ به تعمیر، نیاز پیدا می‌کند | در چرخ‌های صنعتی میتوان از انواع نخ‌ها و با وزن‌های مختلف دوک‌ها استفاده کرد |
| پارچه مورد استفاده | در چرخ‌های خانگی، به دلیل اینکه موتورهای آنها کوچک است، نمی‌توان از هر نوع پارچه‌ای استفاده کرد. در واقع پارچه‌های ضخیم را نمی‌توان به راحتی با چرخ‌های خانگی دوخت | چرخ‌های صنعتی به شما اجازه دوخت‌ودوز با هر نوع پارچه‌ای را می‌دهند |
| حجم کار | موتور چرخ‌های خیاطی خانگی کوچک است. به همین دلیل، کمتر از ۵ ساعت در روز میتوان با آنها کار کرد. در غیراینصورت موتور به سرعت داغ کرده و به مرور فرسوده میشود | با چرخ خیاطی صنعتی میتوان در حجم بسیار بالایی تولید لباس داشت. با این نوع چرخ خیاطی، میتوان ۵ ساعت یا بیشتر به طور مستمر کار کرد |
| وزن | بدنه چرخ‌های خیاطی خانگی چندان سنگین نیست و آنها به راحتی قابل جابه‌جایی هستند | بدنه و کفی چرخ‌های صنعتی را با چدن درست می‌کنند تا از ارتعاش و صدای چرخ کاسته شود. بیشتر قطعات داخلی چرخ هم از جنس فولاد است و به همین دلیل این چرخ‌ها سنگین هستند و آنها را نمی‌توان به راحتی جابه‌جا کرد |
انواع چرخ خیاطی صنعتی
همانطور که گفته شد، چرخ‌های صنعتی برای استفاده در کارگاه‌ها و کارخانه تولید می‌شوند و به دلیل اینکه باید دوخت و دوزهای کاملا حرفه‌ای انجام دهند، قطعات و موتور آنها بسیار محکم و بادوام هستند. از انواع چرخ‌های صنعتی میتوان به چهار مورد اصلی آن اشاره کرد:
چرخ خیاطی دارای صفحه کار تخت (Flat-bed)
این نوع چرخ خیاطی دارای میل‌سوزن بلند و بسیار شبیه نوع استفاده شده در چرخ‌های خیاطی خانگی است. از این نوع چرخ در کارگاه‌های خیاطی برای دوختن دو تکه پارچه مسطح و دیگر کارهای آسان استفاده میشود.
چرخ خیاطی دارای صفحه کار استوانه‌ای (Cylinder Bed)
صفحه کار این چرخ دقیقا برعکس مدل مسطح آن و به شکل استوانه است. آنها مجهز به استوانه‌ای باریک و افقی هستند و پارچه، هنگام دوخت، دور آن قرار می‌گیرد. قطر این استوانه در چرخ‌های مختلف معمولا فرق می‌کند و از ۵ تا ۱۶ سانتی‌متر متغیر است. از این نوع چرخ‌های خیاطی برای دوخت کفش هم استفاده میشود.
چرخ خیاطی Post-bed
این نوع چرخ خیاطی درون میز خیاطی که به یک موتور خارجی مجهز است، قرار می‌گیرد. این چرخ‌ها دارای ستونی عمودی هستند که روی صفحه کار تخت چرخ قرار دارد و طول آن از ۱۰ تا ۴۵ سانتی‌متر متغیر است. ماسوره، ماکو و پارچه پیش‌بر این چرخ درون این ستون عمودی قرار داد. این نوع چرخ مناسب متصل کردن علائم و نشانه‌ها روی لباس‌ها، دوخت چکمه و دستکش است.
چرخ خیاطی بدون دسته (Off-the-arm)
این نوع چرخ، چندان رایج نیست و موقع دوخت، پارچه باید در امتداد محور ستون افقی قرار گیرد. این چرخ برای دوخت‌ودوز آستین‌ها و سرشانه‌های بدون درز مناسب است.
انواع چرخ خیاطی خانگی
چرخ‌های خیاطی خانگی برای استفاده در خانه و البته شخصی‌دوزی و در حجم کم تولید شدهاند و بنابر عملکردشان در ۳ نوع متفاوت دستی، الکتریکی، کامیپوتری در بازار وجود دارند.
چرخ خیاطی دستی
چرخ خیاطی دستی، قدیمی‌ترین چرخ خیاطی است که تولید شده است. این نوع چرخ برای حرکت، به نیروی الکتریکی نیاز ندارد و با انرژی مکانیکی و به وسیله به گردش درآوردن دسته چرخ خیاطی والبته در برخی از مدل‌ها پدال پایی، کار می‌کند. بدنه این نوع چرخ از فلزات تولید میشود و می‌توانند هر نوع جنس پارچه از ظریف تا ضخیم را بدوزند. اما بهتر است از آن بیشتر برای پارچه‌های ظریف تا متوسط استفاده شود. اگرچه چرخ خیاطی دستی، در مقایسه با نوع الکتریکی و کامپیوتری از ویژگی‌های کمتری برخوردار است اما به دلیل دوام بسیار بالا، در بیشتر خانه‌ها کاربرد دارد.
چرخ خیاطی برقی، یک موتور دارد. این موتور، نیروی به حرکت درآوردن سوزن چرخ را تامین می‌کند. البته این چرخ‌ها پدال پایی برقی دارند و سرعت حرکت سوزن را با فشار دادن پدال پایی برقی میتوان کنترل کرد. با استفاده از این نوع چرخ خیاطی برقی، کاربر می‌تواند با هر دو دست پارچه را بگیرد.
روی این چرخ‌ها، صفحه مدرجی قرار دارد که با آن میتوان انواع دوخت و طول کوک‌ها را تنظیم کرد. برخی از چرخ‌های خیاطی برقی به نخ‌قطع‌کن خودکار و جادکمه‌سوراخ‌کن خودکار مجهز هستند. با این چرخ میتوان از انواع و اقسام پارچه‌ها برای دوخت لباس استفاده کرد. همچنین کیفیت دوخت با این نوع چرخ‌ها بالاست.
| مزایا | معایب |
|---|---|
| این نوع چرخ برای افراد مبتدی، بسیار عالی است و کارآیی راحتی دارد | وقتی خراب شوند باید یک تعمیرکار حرفه‌ای آنها را تعمیر کند و نگهداری آن نسبت به چرخ خیاطی دستی سخت‌تر است |
| در انواع و با ویژگی‌های مختلف تولید میشود و کوک‌های متنوعی دارد | دوام و طول عمر آن به اندازه چرخ‌های خیاطی دستی نیست |
| پدال پایی آن باعث میشود که خیاط روی دوخت و پارچه تسلط بیشتری داشته باشد | |
| سرعت عمل در چرخ‌های خیاطی برقی بسیار بیشتر از چرخ‌های خیاطی دستی است |
چرخ خیاطی کامپیوتری
این نوع چرخ خیاطی مناسب افراد حرفه‌ای است که دوخت‌های پیشرفته انجام می‌دهند. این چرخ‌ها صفحه مدرج و دکمه و شستی ندارند. آنها مجهز به صفحه نمایش LED یا LCD یا صفحه لمسی بزرگ هستند. نوع کوک‌های دوخته شده با این چرخ خیاطی، قابل برنامه‌ریزی است. صدها مدل کوک و دوخت را میتوان در این نوع چرخ خیاطی ذخیره کرد. حتی هر دوختی را که با آن انجام دهید، می‌توانید ذخیره کنید تا در صورت لزوم از آن دوباره استفاده کنید. طرح‌های متنوع گلدوزی را هم می‌توانید با این چرخ خیاطی انجام دهید.
چرخ‌های خیاطی کامپیوتری پورت‌های USB دارند و کاربر می‌تواند با استفاده از کامپیوتر طرح‌های دوخت مورد نظر خود را آماده و به حافظه چرخ خیاطی منتقل کند و بدین ترتیب الگوهای دوخت را شخصی‌سازی کند.
| مزایا | معایب |
|---|---|
| بیش از ۱۰۰ نوع کوک دارد که هرکس می‌تواند نوع دلخواه خود را بیابد | آنقدر امکانات و الگوهای دوخت بسیار دارد که کاربران تازه‌کار را گیج می‌کند |
| از صفحه مدرج و دکمه و شستی‌های دردسرآور خبری نیست | این نوع چرخ خیاطی، به دلیل داشتن فناوری‌های متعدد، طول عمر کوتاهی دارد |
| به طور خودکار جادکمه میزند | چرخ خیاطی کامپیوتری بسیار گران‌قیمت است |
| سرعت کار چرخ خیاطی بهتر کنترل میشود | |
کوک‌های زده شده بسیار دقیق هستند و احتمال خطا در دوخت بسیار جزئی است |
انواع چرخ خیاطی با ویژگی‌های خاص
علاوه بر چرخ‌های خیاطی صنعتی و خانگی که در بالا توضیح داده شد، چرخ‌های خیاطی دیگری هم تولید شدهاند که ویژگی و کاربردهای خاصی دارند.
چرخ خیاطی سردوز (Overlock)
این نوع چرخ خیاطی، برای دوخت کناره‌های پارچه به منظور پیشگیری از بیرون زدگی نخ و مرتب بودن کناره‌های لباس استفاده میشود. در برخی از انواع این چرخ خیاطی هنگام دوخت، لبه‌های پارچه به طور خودکار برش می‌خورند و به همین دلیل لبه‌ها و درزهای ضخیم پارچه‌ها به سرعت و آسان دوخته می‌شوند. سرعت این چرخ‌ها بسیار بالا و از ۱۰۰۰ تا ۹۰۰۰ دور در دقیقه متغیر است.
در این چرخ خیاطی از ۲ تا ۹ دوک نخ به طور همزمان استفاده میشود و برای زدن کوک‌ها به چندین سوزن نیاز است. چرخ‌های سردوز بیشتر در کارهای صنعتی استفاده می‌شوند اما مصارف خانگی بسیاری هم دارند.
بسیاری از چرخ‌های خیاطی به امکاناتی چون گلدوزی هم مجهز هستند. اما چرخ خیاطی مخصوص این کار هم در بازار چرخ‌های خیاطی وجود دارد. با کمک این چرخ‌ها که اغلب از نوع کامپیوتری هستند، میتوان بهترین طرح‌های گلدوزی را با سرعت بسیار بالا دوخت.
در حافظه چرخ‌های خیاطی گلدوزی کامپیوتری میتوان طرح‌ها و الگوهای متفاوتی ذخیره کرد و هر زمان لازم بود، طرح دلخواه خود را روی پارچه و لباس گلدوزی کرد
چرخ خیاطی دکمه زن
اگرچه بیشتر چرخ‌های خیاطی امکان جادکمه زدن دارند، اما چرخ‌هایی تولید شده که منحصرا مخصوص جادکمه زدن هستند. این چرخ‌های خیاطی طرح‌های مختلفی برای جادکمه زدن دارند.
چرخ خیاطی دو سوزنه
این نوع چرخ خیاطی دارای دو ماکو و سوزن است و برای دوخت‌های تزئینی به کار میرود. هنگام دوخت با این چرخ خیاطی، دو ردیف از کوک نخ روی پارچه کنار هم قرار می‌گیرد.
چرخ خیاطی دکمه دوز
این چرخ‌های خیاطی فقط برای دوختن دکمه‌ها به لباس و هر چیزی که دکمه لازم داشته باشد، تولید شدهاند. آن بیشتر در محیط‌های کارگاهی دوخت لباس کاربرد دارد.
چرخ خیاطی قابل حمل
این نوع چرخ خیاطی کوچک است و با باتری کار می‌کند و بهترین وسیله برای مسافرت است.
با این چرخ‌های خیاطی می‌توانید در سفر، درزهای شکافته شده لباس‌تان را به جای استفاده از سوزن و نخ، بدوزید. یا وقتی در مهمانی‌هایی مانند جشن تولد هستید، می‌توانید با استفاده از این نوع چرخ، تزئینات مورد نظرتان را آماده کنید. در واقع چرخ‌های خیاطی قابل حمل، بیشتر برای دوخت و دوزهای ساده در شرایط اورژانسی مناسب هستند.
طول عمر انواع چرخ خیاطی
چرخ‌های خیاطی کامپیوتری مدرن تا ۲۵ سال دوام دارند و مشکل خاصی پیدا نمی‌کنند. چرخ‌های قدیمی و غیرکامپیوتری از این هم مقاوم‌تر بوده و دهه‌ها کار می‌کنند. برخی از چرخ‌های خیاطی دستی قدیمی، ۷۰ یا ۸۰ ساله هستند و همچنان کار می‌کنند. اگر می‌خواهید دوام چرخ‌تان بالا رود، دائما از آن مراقبت کنید. برای نگهداری چرخ حیاطی‌تان باید به موارد زیر توجه کنید:
۱. تمیز نگهداشتن چرخ خیاطی
گردوغبار دشمن ماشین‌آلات است. بنابراین تاجایی که می‌توانید چرخ خیاطی‌تان را از گردوغبار دور و آن را تمیز نگهدارید. در ضمن مراقب باشید قسمت ماکو را دایما از گردو خاک پاک کنید و هنگام دوخت، از نخ با کیفیت استفاده کنید. همچنین پس از دوخت لباس، کمی کرک و پرز درون چرخ و البته اطراف آن جمع میشود. می‌توانید کرک‌های داخل چرخ خیاطی را با جاروبرقی تمیز کنید. همیشه پس از هر بار دوخت، چرخ‌تان را کاملا تمیز کنید.
۲. تعویض مرتب سوزن چرخ خیاطی
سوزن چرخ خیاطی پس از مدتی استفاده فرسوده و کند شده و باعث به هم پیچیده شدن نخ‌ها، دوخت نامرتب بخیه‌ها، کشیدگی در پارچه و در نهایت صدمه به چرخ خیاطی میشود. بنابراین پس از تمام کردن دوخت یک لباس، سوزن آن را عوض کنید. همچنین موقع دوخت لباس، به وزن و نوع پارچه توجه کرده و سوزن مناسب آن را انتخاب کنید.
۳. سرویس سالانه انواع چرخ خیاطی
هر سال باید تمام بخش‌های چرخ خیاطی‌تان را بررسی کنید تا اگر قطعه‌ای نیاز به تعویض دارد، عوض شود و طول عمر چرخ خیاطی‌تان بالا رود. سرویس چرخ را به دست تعمیرکارهای حرفه‌ای و آگاه بسپارید. تعمیرکار ناشی، چرخ‌تان را خراب‌تر می‌کند.
چرخ خیاطی مانند هر دستگاه دیگر به روغن‌کاری مرتب نیاز دارد. اگر با چرخ خیاطی خشک و بدون روغن مشغول کار شوید، نه تنها دوخت خوب و تمیزی نخواهید داشت، بلکه به قطعات مختلف چرخ خیاطی صدمه می‌زنید. روغن‌کاری مناسب، باعث روان بودن دوخت میشود. در ضمن حتما از روغن مخصوص چرخ خیاطی استفاده کنید.
توجه. برخی از چرخ‌های خیاطی به بخش روغن‌کاری خودکار مجهز هستند و شما مجبور به روغن زدن دستی نیستید. اما باید مراقب باشید این بخش صدمه ندیده باشد و کار خود را مرتب انجام دهد.
امیدواریم با خواندن این مطلب، تا حد لازم انواع چرخ خیاطی صنعتی و خانگی را شناخته باشید.